kutubhona

«Ким бўйнида байъат бўлмаган ҳолда ўлса…», деган сўзларига эътибор беринг. Бу ҳадисда кимки ўлсаю унга бир имом байъат билан тикланмаган бўлса, деган маъно очиқ-ойдин тушунилиб турибди. Бу ҳадис «кимки бир имомга итоат қилмаган ҳолда ўлса», деган маънони мутлақо билдирмаяпти. Бу эса ҳадисдаги байъат халифани тиклаш тариқати эканига далолат қилади ва итоатнинг ўзинигина англатмайди. Яна масалан Пайғамбаримиз с.а.внинг:

«إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الآخَرَ مِنْهُمَا»

«Агар икки халифага байъат берилса улардан иккинчисини ўлдиринглар», деган ҳадисини олиб кўрайлик. Бу ҳадисдан агар икки халифа тикланса улардан иккинчисини ўлдиринглар, деган маъно очиқ тушунилиб турибди. Байъат ҳақидаги ҳамма ҳадисларда байъат халифани тиклаш тариқати эканлиги худди шу тарзда очиқ тушунилади. Зеро байъат ҳақидаги ҳадислар байъатнинг фақат итоат маъносинигина англатмаслигига, балки унинг маъноси халифани тиклаш тариқати эканига, шу билан бирга тикланган халифага бўйсуниш маъносини ҳам англатишига далолат қилади. Бунинг устига Росулуллоҳ с.а.в.дан халифани тиклашнинг байъатдан бошқа тариқати борлигини баён қиладиган ҳеч қандай саҳиҳ ҳадис мутлақо ривоят қилинмаган ва бундай ҳадис борлиги мутлақо билинмаган.

Иккинчидан: Росулуллоҳ с.а.в.дан ворид бўлган бир қанча ҳадислар одамлар ўртасида халифаликни талашиб низо бўлишига, унинг учун ким ўзарга мусобақалашишларига далолат қилади. Демак агар бирон муайян шахснинг халифа бўлиши ҳақида Росулуллоҳ с.а.в.дан бирон насс ворид бўлганида бу ерда ҳеч бир низо бўлмаган бўларди. Ёки Пайғамбаримиз с.а.в бир қанча одамлар ана шу шахсдан талашадилар, деб албатта кўрсатиб кетган бўларди. Лекин насслар одамларнинг бир-бирлари билан низолашишларини баён қилиб келди ва халифалик мавзусидаги бу низони узил-кесил ҳал қилиш тариқатини кўрсатиб берди. Масалан Муслим саҳиҳида ривоят қилиб шундай деди: Менга Ваҳб ибн Бақийя ал-Воситий ҳадис ривоят қилди, бизга Холид ибн Абдуллоҳ